Grandaj homoj, grandaj ideoj, grandaj religioj aperadis en la mondo, predikante fratecon, unuecon de l’homaro, ĝian egalecon antaŭ Unu Sola Dio, apoteozante la plej grandan Pacon, kaj tamen homoj, kiel antaŭe, dividas sin kaj apartigas unuj de aliaj, unuj kontraŭ aliaj. Nun, kiam la « Nova Voko » venis en la mondon, kiajn novajn rimedojn ĝi havas por plenumi la taskon ĝis nun neplenumeblan, kiaj novajn argumentojn ĝi trovis por konvinki homojn ĝis nun nekonvinkeblajn ?

La arbo de malpaco havas multajn kaj potencajn radikojn, kiuj firme fiksas en la grundo de homaj koroj. Ju pli alloga estas la ekstero de la arbo, des pli danĝeraj estas ĝiaj fruktoj.

Kio en la mondo povas esti pli nobla, ol religio ? Kia voĉo povas paroli pli potence, ol la voĉo de Dio, vokanta al unueco ? Tamen ĝuste religio estis unu el la plej gravaj kaŭzoj de malpaco, kiujn konas la historio ! Oni ne bezonas profundajn studojn, por scii pri la t. n. « sanktaj militoj ». Dum ducent jaroj plej bonaj kavaliroj de Eŭropo verŝis sian sangon, batalante kontraŭ saracenoj. Kaj la ambaŭ flankoj batalis en la nomo de Dio, kvazaŭ tiu Dio estus Baalo, postulante sangajn oferojn. Ĉu ne religio estis kaŭzo de la terura buĉo, konata kiel la « Nokto de Sankta Bartolomeo » ? Tiuj, kiuj konas la historion de la centre-orienta parto de Eŭropo, scias, kian rolon ludis la ordeno de kruc-kavaliroj, kiuj kun kruco sur la mantelo kaj glavo en la mano perfortis la idolanojn al la sankta, sed malsanktigata de ili kredo. Kaj kvankam hodiaŭ malofte okazadas jam  interŝtataj militoj pro religio, tamen la religia fanatikeco ne estingiĝis kaj igas multajn malami kaj persekuti tiujn, kiuj apartenas al alia religio.

Kiel povis okazi, ke tio, kio devis esti fonto de homamo kaj unueco, iĝis kaŭzo de sangoverŝado kaj malamo ?

La respondo ŝajnas esti tre simpla. Eble religio kapablus esti kaŭzo de homamo, se ĝi estus nur unu, sed ĉar ekzistas multaj religioj, memkompreneble ili devas batali inter si pri aŭtoritato, kaj el tio sekvas la malpaco.

Tiel rezonante, certe multaj el vi atendas, ke ni tuj komencos argumenti, ke ĉiuj aliaj religioj estas falsaj, kaj ke la sola vero de Unu Sola Dio estas la Bahaa revelacio.

Sed ni tute ne faros tion ĉi. Ni tute ne intencas inklinigi iun forlasi sian religion, ni nur volas, ke ĉiu enprofundiĝu en ĝian signifon kaj bone konsideru ĝian sencon.

Kio estas religio ? Ĝi estas ligo inter Dio kaj homo. Unuflanke Dio. Aliflanke homo. Dio, la perfekteco mem, estas ĉiam la sama, senŝanĝa. Sed la homo ŝanĝas sin.

Kiam homo naskiĝas, li komence nenion komprenas. Lumo frapas liajn okulojn, sonoj atakas liajn orelojn, sed li nenion perceptas, nenion konscias. Poste el la nebulego de optikaj impresoj formiĝas bildoj, la oreloj ekscias distingadi sonojn kaj iom post iom maturiĝas la homo, kiu eble iom malkaŝos novajn leĝojn de la naturo.

Ankaŭ la homaro progresas. Pligrandiĝas ĝia percepto, komprenemo, kapabloj. Ĝi kreskas, kaj la malnovaj vestoj komencas esti nesufiĉaj.

Religio estas rilato inter du objektoj : la Senŝanĝa Perfekta Estaĵo, kaj la ĉiam ŝanĝiĝanta homaro, kies progresado donas al ĝi kapablon al ĉiam pli perfekta kompreno de la Perfektulo. Kaj ĉar ĝuste tiu ĉi kompreno estas la esenco de religio mem, ĉu do ne estas kompreneble, ke la religio ne nur povas, sed eĉ devas ŝanĝiĝadi ?

Kiu el la religioj pretendas esti la lasta, senŝanĝa grado de la vero, malkaŝita al la homoj ? Ĉiu ja promesas alvenon de nova revelacio kaj admonas homojn al atento, por ke, kiam la tempo venos, ili ne dormu dum apero de la Promesito. Kaj kiu el la profetoj malrespektas siajn antaŭulojn ? La instruoj de la antaŭaj profetoj estas por ĉiu fundamento, sur kiu li konstruas novan templon al Dio, ĉiam la sama.

Tion ĉi instruas Bahá'u'lláh, la profeto de la « Nova Tago ». Li forstrekas el la ekzisto neniun religion, kontraŭe li gloras ĉiun, ĉar en ĉiu el ili sonas la « Voko de Dio. » Li instruas, ke ĉiu religio estas varto de tiu sama Dio, kvankam dirita per buŝo de alia profeto, ke ĉiu religio devas do esti fonto de harmonio, ne kaŭzo de malpaco. Kaj 'Abdu'l-Bahá diras : « Se religio devus esti fonto de malpaco, plej bone estus tiam tute forlasi tiun religion. Tio ĉi estus la plej pia ago ». Ĉu do eble estas, ke, kiam la homaro komprenos ĉi tiun veron, daŭru plue la « sanktaj militoj », la plej malsanktaj el ĉiuj ? Bahaismo instruas la plej altan kaj veran toleremon : la bahaa instruo kaj fanatikeco, kiel akvo kaj fajro, esceptas unu la alian.

Alia, pli fruktodona kaŭzo de militoj, estas politikaj malpacoj.

Ĉi tie, kiel cetere ankaŭ en la antaŭa kategorio de militoj, ni devas distingi inter militoj atakaj kaj defendaj. Ni okupu nin antaŭe per la atakaj militoj.

Unu el la kaŭzoj de politika milito estas miskomprenita amo al patrujo. Amo havas multegajn formojn. Jen estas amo inter du personoj, kaj el ĝi naskiĝas amo al familio. Jen estas amo al familio, kaj el ĝi naskiĝas amo al gento, al nacio, kiu trovas sian esprimon en la amo al patrujo. Multaj opinias, ke tio jam estas ĉio, ke patrioto estas sumo de ĉiaj perfektecoj. Tiel estis antaŭe, ne tiel estas hodiaŭ. « Vi aŭdis, ke en la malnovaj tempoj oni diradis : gloron al tiu, kiu amas sian patrujon. Sed hodiaŭ la 'Lango de Majesto' diris en la tago de tiu ĉi Revelacio : Ne estu al tiu gloro, kiu amas sian landon, sed gloro al tiu, kiu amas la homaron ». Ĉar nacio ne estas la plej granda grupiĝo. Jam inter la nacioj rompiĝas la ĉinaj muregoj kaj en la scenejo de la mondo aperas io nova, kio tiel superas la nacion, kiel tiu superas familian organizaĵon. Tiu nova korpo, tiu nova ideo estas homaro.

Sed - oni povas rimarki - ĝi estas ja nenio nova. De pratempoj ekzistas homoj kaj nacioj, kial nur nun paroli pri la homaro ?

De pratempoj ekzistas nacioj, sed kiel ili ekzistis ? Ĉiu vivis en sia anguleto, apenaŭ sciante pri la cetero de la mondo. La t. n. naturajn limojn formis iu ajn torento aŭ monteto kaj ĉiu estis ligita kun sia naskiĝloko kiel formiko kun formikejo. Kaj hodiaŭ ? La homa formiko ricevis flugilojn kaj per tiuj flugiloj la novtempaj ikaroj ŝvebas super oceanoj. Hodiaŭ oni traboris tunelojn sub rokaj montegoj kaj bordojn de riveroj oni ligis per pontoj, hodiaŭ per forto de vaporo oni rapide trapasas distancojn kaj per rapido de elektro oni diskonigas novaĵojn tra la mondo. Ĉiuj el tiuj lastatempaj elpensaĵoj atakas la murojn, kiuj dividas la naciojn - ili ne staros plu ! Kaj iam fine rompiĝas la drategoj de la kaĝo, la majesta birdo de la homaro leviĝos supren. Kaj la kanto, kiun ĝi kantos, estos komprenata de ĉiuj, ĉar jam brilas la verda stelo kaj nia kara lingvo, nia  Esperanto detruas la murojn de diverslingveco kaj donas al ĉiu eblon kompreni ĉiun alian.

Malmultaj aferoj estas tiel miskomprenataj, kiel amo al patrujo. Plej ofte oni anstataŭas patriotismon per ŝovinismo kaj per patrujamo pravigas malamon al ĉiu alilandulo. Tia falsa amo similas la evangelian malbonan arbon, el kiu oni rikoltas nenion krom dornoj kaj kiu taŭgas por nenio, krom fajro. La flamoj de tiu fajro neniigu ĝin, por ke sur ĝia loko el la fruktodona tero elkresku la bona arbo de vera patrujamo, kiu sen multaj paroloj deziras feliĉon por patrujo kaj nacio, kaj scias, ke tiu feliĉo ne estas ebla sen harmonia kunvivado de ĉiuj popoloj, ĉar ili ĉiuj estas « floroj de unu ĝardeno, gutoj de unu maro, kaj la suno brilas al ili, egale, ĉu de oriento ĉu de okcidento ».

Kiel amo al familio ne esceptas amon al gento kaj nacio, tiel amo al nacio ne esceptas amon al homaro, kontraŭe, ĝi estas kvazaŭ ŝtupo, kiu kondukas al tiu. Kaj tiu homaramo devas esti plena, sen iaj esceptoj pro raso aŭ haŭtkoloro, ĉar tiaj esceptoj estus kiel truoj en ŝipo, tra kiu akvo penetrus kaj dronigus la ŝipon.

Se ni eĉ tamen per tiuj instruoj kapablus forigi ŝovinismon kaj malamon, kiel kaŭzojn de militoj, restas ankoraŭ la ekonomiaj militoj, militoj pro terpeco, politika influo, aŭtoritato, merkato-militoj, ŝajne neeviteblaj. Sed pensu : kiam ekmalpacas du personoj, du kunheredantoj aŭ kompanianoj, ĉu estas neeviteble, ke ili tuj komencu bati unu la alian per pugnoj ? La sola persono, kompetenta solvi ilian aferon, estas juĝisto, kies verdikton la ambaŭ devas akcepti.

Ankaŭ malpacantaj nacioj devas akcepti juĝon. La historio de la nova tempo montras, ke ĉiam pli ofte nacioj emas turni sin al juĝisto. Sed tiu sama historio ankaŭ montras, ke la juĝantaro juĝas, kaj la juĝatoj ordinare plue malpacas. Kaj kelkfoje ili emas lasi la juĝantaron flanke, kaj solvi mem la aferon per pugno - t. e. per kanonoj.

Ni imagu, kio sekvus, se en ŝtata juĝejo okazus io simila. Tiam al la batalantoj instruus deĵoranta policisto saĝon kaj respekton al la juĝo, kaj la verdikton de la juĝisto plenumus juĝa ekzekutisto.

La ĝisnunaj spertoj kun internacia arbitracio ne tre sukcesis. Tio ne pruvas, ke la ideo mem estas malbona, kiel la malsukceso de Volapük ne pruvis, ke la ideo de lingvo internacia estas malbona, nur ke ĝi estis malbone efektivigita. Internacio arbitracio devas ekzisti, por ke nacioj en paco solvadu siajn aferojn - tiel instruas Bahá'u'lláh. Sed, por neebligi sangoverŝadon, ĝi devas havi fortikan ekzekutivon. Ĝi devas povi kontraŭstari al tiu, kiu malrespektos ĝian verdikton, ne unu policanon, sed la tutan organizitan homaron, indignitan kontraŭ la pacrompanto. Kiam ĉiuj nacioj vere deziros pacon kaj estos pretaj unuiĝi, por ĝin defendi, tiam eĉ plej forta nacio longe pensos, antaŭ ol ĝi riskos ekmiliti kontraŭ la plej malforta, ĉar tiam en defendo de tiu malfortulo, la mondo ekmilitos kontraŭ ĝi.

Antaŭ duono da jarcento Bahá'u'lláh parolis pri starigo de Universala Ligo de Nacioj. Ni vidis jam la komencon, sed ĝi ankoraŭ multe diferencas de la celata idealo. Ĝi devus esti organizaĵo potenca, posedanta aŭtoritaton, ne nur moralan, sed ankaŭ materialan. Tian ligon nacioj kreu unue kaj nur poste kunvokadu konferencojn pri senarmigo !

Oni tamen ne devas supozi, ke la bahaaj instruoj celas neniigon de ŝtato kaj starigon de iu, ĉion-ensorbinta ŝtatego. La idealo estas ĉiam ŝtato fortike kaj aktive organizita, ŝtato kies celo estas ne kolekti impostojn por teni armeojn kaj konstrui militŝipojn, sed por danke al racia impostado fariĝi helpanto de malriĉuloj kaj forigi mizeron, certigi helpon al orfoj, maljunuloj, kadukuloj, akceladi edukitecon, sciencon kaj moralon, unuvorte fari ĉion, por en la ĝis nun malluman mondon venigi kiel eble plej da lumo. En tia interna laborado sukcesus nenia superŝtatego kaj Ligo de Nacioj povas nur direkti kaj unuigadi penadojn de ŝtatoj kaj ludi por ili tian rolon, kian ŝtato mem por siaj civitanoj : esti supera kaj povohava ordogardanto.

Ni supozu, ke per tiuj ĉi instruoj Bahá'u'lláh forigos el la mondo sangoverŝadon kaj militon. Ĉu tio jam estas unueco, la « Plej Granda Paco » ? Ne, la regnon de Dio oni devas antaŭe kaj antaŭ ĉio fondi en homaj koroj. Se ĝi ne staros sur tiu ĉi fundamento, ĝi estos kvazaŭ konstruita sur sablo.

Kaj la ĉefinstruoj de la bahaa religio, kiel de ĉiu religio, turnas sin al la individua homo, por lin eduki al la « Regno de Dio ». « Ĉu vi scias, kial Ni kreis vin ĉiujn el unu sama polvo ? Por ke neniu altigu sin super alian » - diras Bahá'u'lláh, per tiuj malmultaj vortoj egaligante naciojn, rasojn kaj haŭtkolorojn. Ne ekzistas rasoj servantaj, ĉiuj estas servantoj de Dio kaj de homaro.

La bahaa religio prezentas per si la instruojn de ĉiuj malnovaj religioj,  koncernantajn individuojn, kaj al tio ĉi aldonas novajn instruojn, koncernantajn la socian kaj politikan vivon de la mondo.

La antaŭaj religioj nemulte okupis sin per aferoj sociaj, politikaj kaj eĉ  internaciaj, ĉar la internacia vivo tiam ne estis tiel intensa; kaj la instruoj de ĉiuj profetoj ĉiam akordas kun la signoj de bezonoj de la tempo. Nur en la hodiaŭa epoko, kiam « unu apud alia iros en la vivon », per la instruoj por individuo kun tiuj koncernantaj sociaj postuloj, povas veni la « Plej Granda Paco ».

Sed religio ne estas senfrukta filozofio, kiu predikas de katedro belajn idealojn, kaj mem staras cent mejlojn for de ĝi. Ĉar ne ĉiu, kiu diras : Sinjoro, Sinjoro, nur tiu eniros la Regnon de la ĉielo, kiu faras la volon de la patro, kiu estas en la ĉielo. En la fino de la libro « Kaŝitaj Vortoj », malgranda per amplekso sed grandega per la potenco de inspiro, Bahá'u'lláh diras : « Mi atestas, ho amikoj, ke la favoro estas kompleta, la argumento finita . . . Elmontru nun, kion aperigos viaj penadoj sur la vojo de sindonemo ».

La instruo estas donita. Ĉu la mondo lernos kaj obeos Ĝin ?

1 ) Dediĉo :

Post multaj jaroj - jaroj plenaj de kruelaĵoj, de malamo kaj batalo inter la homoj, destinitaj al pli noblaj celoj - per ĉi tiu verketo, ni volas rememorigi la Esperantistaron kaj inter tiu la anojn de l’bahaa religio, pri la nobla kaj grandanima filino de nia kara majstro, Lidja Zamenhof, kiu per ĉi tiuj vortoj interligis la internan ideon de Esperanto kun la celoj kaj fundamentaj deklaracioj de la Bahaa Kredo.

Ni Esperantistoj kaj Bahaanoj neniam forgesos ŝian sindonemon al la instruoj de Bahá'u'lláh. Ĉiuj, kiuj siatempe persone konatiĝis kun ŝi, certe rememoras ŝian modestecon, bonkorecon kaj grandaniman kredon al la iam pli bona estonteco de la homaro, atingebla per pliprofundigo de la Dia manifestado. Ĉi tiu kredo ŝin alproksimigis al la universala Bahaa movado kaj al la revelacioj de Bahá'u'lláh.

Ŝia animo, estante en la eterneco de Dio, kunhelpu per sia beno al la efektivigo de niaj komunaj celoj – Esperanta kaj Bahaa.

Esperanto Komitato de l’Nacia spirita Konsilantaro de Bahaanoj en Germanujo. Neckargemuend, Majo 1959.

2 ) 'Abdu'l-Bahá pri D-ro L. L. Zamenhof :

« Nun, ni laŭdu Dion, ke D-ro Zamenhof elpensis tiun lingvon. Ĝi havas ĉiujn necesajn kvalitojn por fariĝi la internacia rimedo por interkomunikiĝo. Ni ĉiuj devas esti ĝojaj kaj dankaj al li pro lia nobla peno : per tio li servis bone al siaj kunhomoj. Per senlacaj klopodoj kaj sinoferoj de siaj anoj, Esperanto fariĝos universala. Tial ni ĉiuj devas studadi tiun lingvon kaj ĝin disvastigi kiom eble plej multe, por ke ĝi tagon post tago ricevu pli vastan aprobon kaj estu akceptita de ĉiuj nacioj kaj regnoj de la mondo, kaj por ke ĝi fariĝu parto de la kursoj en ĉiuj publikaj lernejoj. Mi esperas, ke Esperanto estos akeceptita kiel lingvo de ĉiuj estontaj internaciaj konferencoj kaj kongresoj, por ke ĉiuj popoloj povu lerni nur du lingvojn : sian propran gepatran lingvon kaj la internacian. Tiam estos fondita perfekta unueco inter ĉiuj popoloj de la mondo ».
Zamenhof, Lidja. « Bahaismo - la religio de Paco ». Neckargemuend ap. Heidelberg, Germanujo: Bahaa Esperanto Komitato, 1959. 8 pĝ